ΟΙ ΗΡΩΕΣ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ

Χένρυ Στηλ Όλκοττ

(Απόσπασμα ομιλίας με τίτλο: «Τα διδάγματα της Ζωής του Γκαουτάμα Βούδα»)

Ερευνώντας τη θρησκευτική πορεία της φυλής, ο στοχαστικός μαθητής συναντά συνεχώς ένα γεγονός. Δηλαδή ότι υπάρχει μια αμετάβλητη τάση στον άνθρωπο να θεοποιεί εκείνους που υπερέχουν υπερβαίνοντας τις αδυναμίες της μέσης ανθρωπότητας. Σε όποια εποχή κι αν στραφούμε θα συναντήσουμε άγιους ανθρώπους, τους οποίους εξύψωσαν σε θεία πρόσωπα και λάτρεψαν ως θεούς. Παρόλο που όσο ζούσαν ίσως να τους είχαν παρεξηγήσει, διασύρει και καταδικάσει, σχεδόν πάντοτε ακολουθούσε η αποθέωσή τους μετά θάνατον και έτσι, το χθεσινό θύμα του όχλου γινόταν ο Μεσολαβητής στον Ουρανό προς τον οποίο απευθύνονταν με προσευχές, δάκρυα και συμφιλιωτικές μετάνοιες για να μεσολαβήσει στο Θεό να συγχωρήσει τα ανθρώπινα αμαρτήματα. Αυτό είναι ένα απαίσιο και ποταπό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης, είναι απόδειξη άγνοιας, εγωισμού, ζωώδους δειλίας και δεισιδαιμονικού υλισμού. Δείχνει το ταπεινό ανθρώπινο ένστικτο που μας ωθεί είτε να καταπατήσουμε και να καταστρέψουμε οτιδήποτε και οποιονδήποτε κάνει τον άνθρωπο να νιώσει τις δικές του ατέλειες, είτε αντιδρά αγνοώντας τις και αρνούμενο να τις δεχθεί μας οδηγεί στη θεοποίηση εκείνων που απλώς έχουν πνευματοποιήσει τη φύση τους, και στην υπόθεση ότι ήταν ουράνιες ενσαρκώσεις και όχι άνθρωποι θνητοί όπως όλοι οι υπόλοιποι.

Η διαδικασία η οποία μετατρέπει τους ανθρώπους σε θεούς και τους θεούς σε ανθρώπους, μερικές φορές αν και πολύ σπάνια αρχίζει κατά τη διάρκεια της ζωής του ήρωα, αλλά συνήθως γίνεται μετά το θάνατό του. Τα πραγματικά γεγονότα του βίου του σταδιακά μεγαλοποιούνται και διανθίζονται με θεαματικά συμβάντα που να ταιριάζουν με το νέο χαρακτήρα που του έχει δοθεί μετά θάνατον. Καλοί και θαυμαστοί οιωνοί δημιουργούνται τώρα, που να ακολουθούν τη ζωή του γήινου αβατάρα ενώ παρουσιάζεται να έχει μια υπερφυσική ανάπτυξη που περιγράφεται ως υπερανθρώπινη. Όσο είναι νήπιο ή μικρό παιδί που ακόμη ψευδίζει μιλώντας, κάνει τους σοφούς λόγιους της εποχής του να σιωπούν εμπρός στη θεία γνώση του. Κάνει θαύματα με την ίδια ευκολία που άλλα παιδιά κάνουν σαπουνόφουσκες. Παιχνίδια του είναι οι τρομερές ενέργειες της φύσης ενώ θεοί, άγγελοι και δαίμονες είναι η συνήθης συνοδεία του. Ο ήλιος, η σελήνη και όλα τα άστρα συγκεντρώνονται γύρω από τη βρεφική κλίνη του και η γη αναριγά με χαρά που γέννησε τέτοιο θαύμα, ενώ την τελευταία ώρα της θνητής ζωής του ολόκληρος ο κόσμος σείεται από αντικρουόμενα συναισθήματα.

Για ποιο λόγο είναι απαραίτητο να χρησιμοποιήσω λίγο από το χρόνο μου για να κατονομάσω διάφορα πρόσωπα για τα οποία έχουν γραφτεί τέτοιοι μύθοι; Ας πούμε πως πρέπει να επιστήσω την προσοχή σας σ’ αυτό το γεγονός και να σας καλέσω να συγκρίνεται τις αντίστοιχες βιογραφίες του Βραχμάνου Κρίσνα, του Πέρση Ζωροάστρη, του Αιγυπτίου Ερμή Τρισμέγιστου, του Ινδού Γκαουτάμα και του Κανονικού αλλά κυρίως Απόκρυφου Ιησού. Λαμβάνοντας τον Κρίσνα ή τον Ζωροάστρη ως τους αρχαιότερους ήρωες και προχωρώντας χρονολογικά προς την εποχή μας, διαπιστώνουμε ότι ακολουθούν τον ίδιο τύπο ζωής και ότι το πραγματικό πρόσωπο καλύπτεται και τυλίγεται στα διακοσμημένα πέπλα των ρομαντικών και ενθουσιωδών ιστοριογράφων. Αυτό που με εκπλήσσει είναι ότι η τάση προς την υπερβολή και τη μεγαλοποίηση δεν είναι σήμερα κοινά αποδεκτή από όσους προσπαθούν να συζητήσουν και να συγκρίνουν τις θρησκείες. Μας υπενθυμίζουν συνεχώς και επιπόνως ότι η προκατάληψη της εχθρικής κριτικής από τη μια πλευρά, και η μανιώδης μισαλλοδοξία από την άλλη, τυφλώνουν τον άνθρωπο απέναντι στο γεγονός και την πιθανότητα και οδηγούν στην κατάφωρη αδικία. Ας δώσω ένα παράδειγμα από τη μυθική βιογραφία του ήρωα της νεότερης θρησκείας, του Ιησού.

Όταν συγκλήθηκε η Σύνοδος της Νίκαιας με σκοπό να διευθετήσει τις διαφωνίες ορισμένων επισκόπων και να εξετάσει τα 300 περίπου διαφορετικά ευαγγέλια που διαβαζόταν τότε στις χριστιανικές εκκλησίες ως εμπνευσμένα γραπτά, η ιστορία της ζωής του Ιησού είχε αγγίξει το ύψος ενός παράδοξου μύθου. Μπορούμε να διαπιστώσουμε τέτοια σημεία στα σωζόμενα βιβλία της απόκρυφης Καινής Διαθήκης αλλά τα περισσότερα από αυτά έχουν πλέον χαθεί. Όσα διατηρήθηκαν στα σημερινά Κανονικά κείμενα αναμφίβολα μπορούν να θεωρηθούν ως τα λιγότερο αντικειμενικά. Ωστόσο δεν πρέπει να υιοθετήσουμε βεβιασμένα ούτε και αυτό το συμπέρασμα, διότι ένας από τους επισκόπους που μίλησε στο Συμβούλιο της Συνόδου της Νίκαιας, βεβαίωσε ότι, «εκτός από τον Κωνσταντίνο και τον Επίσκοπο της Παμφυλίας, οι υπόλοιποι αποτελούσαν ένα σύνολο αμόρφωτων απλών ανθρώπων που δεν καταλάβαιναν τίποτα». Ήταν δηλαδή ως να είπε ότι ήταν ανίδεοι. Και ο Pappus, στο έργο του «Συνοδικόν» για εκείνη τη Σύνοδο της Νίκαιας, μάς αποκαλύπτει το μυστικό ότι τα κείμενα που περιλαμβάνονται στον Κανόνα δεν αποφασίστηκαν μετά από προσεκτική σύγκριση των διαφόρων ευαγγελίων που είχαν τεθεί στη διάθεσή τους αλλά στην τύχη. Λέει ότι:

«Έχοντας τοποθετήσει όλα τα κείμενα που τους δόθηκαν για να αποφασίσουν ανακατεμένα κάτω από την Αγία Τράπεζα μιας εκκλησίας, εκείνοι (οι επίσκοποι) προσευχήθηκαν στον Κύριο να εμφανιστούν τα εμπνευσμένα κείμενα επάνω στο τραπέζι ενώ τα κίβδηλα γραπτά να παραμείνουν από κάτω. Και αυτό συνέβη όπως ζητήθηκε.»
Ας τα αφήσουμε όμως αυτά και ας δούμε μόνο τι είναι εκείνα που περιέχονται στον τωρινό Κανόνα. Θα διαπιστώσουμε την ίδια ακριβώς τάση υπερβολής, δηλαδή να υποχρεώνουν ολόκληρη τη φύση να πιστοποιεί τη θειότητα του ήρωα των συγγραφέων. Στη γέννησή του ένα άστρο εγκαταλείπει την τροχιά του και οδηγεί τους Πέρσες αστρολόγους στο θείο βρέφος, και άγγελοι έρχονται και συνομιλούν με τους βοσκούς ενώ μια ολόκληρη σειρά ουράνιων φαινομένων συμβαίνουν σε όλη τη διάρκεια του γήινου βίου που τελειώνει εν μέσω σεισμών, σκοτεινιάσματος του τόπου του θανάτου του, ενός υπερφυσικού πόλεμου των στοιχείων, ανοίγματος τάφων και ανέγερσης νεκρών και άλλων παρομοίων υπερβολών. Αν τώρα, ο ειλικρινής  Βουδιστής παραδεχθεί ότι η πραγματική ιστορία του Γκαουτάμα είναι επίσης διανθισμένη με παρόμοιες υπερβολές, και αν μπορούμε να διακρίνουμε τις αντίστοιχες αναφορές στη βιογραφία του Ζωροάστρη, του Σανκαρατσάρυα και άλλων πραγματικών προσώπων της αρχαιότητας, δεν έχουμε το δικαίωμα να συμπεράνουμε ότι η πραγματική ιστορία του Ιδρυτή του Χριστιανισμού – αν μπορούσαμε να την γράψουμε εκ νέου σήμερα – θα ήταν πολύ πιο διαφορετική από τις αρχαίες αφηγήσεις που κυκλοφορούν; Δεν θα πρέπει να λησμονούμε ότι η Ιερουσαλήμ ήταν τότε υπό την κατοχή της Ρώμης, και ότι η σιωπή των Ρωμαίων ιστορικών της εποχής εκείνης για οποιαδήποτε βίαιη διαταραχή στην ισορροπία της φύσης, είναι εξαιρετικά σημαντική.
Παρέθεσα το παράδειγμα αυτό με τον απλό και μοναδικό σκοπό να γνωστοποιήσω στους μη Βουδιστές ακροατές μου ότι, εξετάζοντας τη ζωή του Sakya Muni και τα διδάγματα που μας δίνει, δεν θα πρέπει να καταλογίζουν ευθύνη στους σημερινούς πιστούς του Βούδα για την πληθώρα των υπερβολών που αναφέρουν οι βιογράφοι του παρελθόντος. Η διδασκαλία του Βούδα και η επίδρασή της στη ζωή μας θα πρέπει να κρίνονται ξέχωρα από τον μυθικό άνθρωπο Γκαουτάμα, ακριβώς όπως η διδασκαλία που αποδίδεται στον Ιησού και η επιρροή της θα πρέπει να εξετάζεται ξέχωρα από την προσωπική ιστορία του ήρωα των Ευαγγελίων, έτσι όπως παρουσιάζεται σε αυτά.
Ελπίζω ότι σας έχω αποδείξει πως οι πραγματικές πράξεις και τα λόγια κάθε ιδρυτή μιας Πίστης ή σχολής φιλοσοφίας πρέπει να ξεχωρίζονται και να ανασύρονται μέσα από ένα σωρό φανταχτερά στολίδια και ανοησίες που προσαρτήθηκαν από τις διαδοχικές γενιές των εκάστοτε πιστών.

(Από το βιβλίο, «Applied Theosophy and other Essays»)
 http://www.theosophicalsociety.gr/Greek_Site/Gr_HomeFrames.html